Komunikacja strategiczna w Polsce

Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Author: Centrum Analiz Propagandy i DezinformacjiEmail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Na poziomie politycznym pojęcie komunikacji strategicznej nie doczekało się w Polsce ani ogólnej strategii działania, ani powszechnie przyjmowanej definicji.


W praktyce zadania z zakresu komunikacji strategicznej prowadzone są przez pojedyncze komórki pracujące w obrębie różnych resortów. W doraźne działania zaangażowane są przede wszystkim Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Zagranicznych.


Brakuje struktur, które byłyby odpowiedzialne za koordynację działań z zakresu komunikacji strategicznej na poziomie ogólnym, ponadresortowym. Wskutek tego występują problemy ze sprawnym współdziałaniem i osiąganiem efektu synergii.

W Polsce pojęcie komunikacji strategicznej nie doczekało się na poziomie politycznym ani ogólnej strategii działania, ani powszechnie przyjmowanej definicji. Jedna z prób dookreślenia terminu znalazła się w projekcie Doktryny bezpieczeństwa informacyjnego RP [1] z 2015 roku. Finalna wersja dokumentu nie została jednak do tej pory opracowana i opublikowana. Warto dodać, że definicja zaczerpnięta ze wskazanego szkicu widnieje obecnie na stronie internetowej Biura Bezpieczeństwa Narodowego, jednak z zastrzeżeniem, że jest to jedynie „robocza propozycja” [2]. Innym dokumentem, który wymienia pojęcie komunikacji strategicznej jest DECYZJA Nr 284/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 8 lipca 2014 r. [3]. W piśmie znajduje się wskazanie, że system komunikacji strategicznej w resorcie obrony narodowej ma się opierać na zasadach funkcjonujących w „Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, zawartych w szczególności w NATO Strategic Communications Policy (PO(2009)0141)”.

Ponieważ nie są dostępne żadne bardziej aktualne dokumenty, które precyzowałyby rozumienie komunikacji strategicznej na poziomie narodowym, należy zakładać, że obowiązuje definicja zaczerpnięta z koncepcji sojuszniczej NATO. Nie istnieje „polska definicja” komunikacji strategicznej, która byłaby dostosowana do krajowego kontekstu, a także aktualnej sytuacji w przestrzeni informacyjnej. Bazowa definicja NATO z 2009 roku w skład komunikacji strategicznej zaliczała: dyplomację publiczną, komunikację społeczną, wojskową komunikację społeczną, operacje informacyjne oraz psychologiczne [4]. Obecnie definicja ta podlega jednak przekształcaniu i rozszerzaniu o kolejne obszary, należące nie tylko do sfery rządowej i militarnej, ale także innych, m.in. biznesowej i pozarządowej [5].

W praktyce zadania z zakresu komunikacji strategicznej prowadzone są w Polsce przez pojedyncze komórki pracujące w obrębie różnych resortów. Brakuje wspólnego planu działania na poziomie ogólnym. Wskutek tego występują problemy ze sprawnym współdziałaniem i osiąganiem efektu pełnej synergii. Obecnie nie istnieją rozwiązania strukturalne na poziomie międzyresortowym, które pozwalałyby na skuteczną koordynację działań w obrębie całego państwa, a nie tylko pojedynczych odcinków jego działalności.

Według Dz. U. Nr 94, poz. 426 (§ 2 pkt 3 oraz § 2 pkt 14) [6] za kreowanie i prowadzenia polityki informacyjnej dotyczącej obronności odpowiada Ministerstwo Obrony Narodowej (MON). W ramach MON za „definiowanie wyzwań i koordynację działań komunikacji strategicznej” [7] odpowiada konkretnie Centrum Operacyjne Ministra Obrony Narodowej.

W inicjatywy z zakresu komunikacji strategicznej angażuje się także Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ). Zgodnie z informacjami, które pozyskano od rozmówców na potrzebny niniejszego opracowania, w Biurze Rzecznika Prasowego MSZ powstał Referat ds. Komunikacji Strategicznej. Jednostka ta działa w ramach sieci europejskiej współpracy Rapid Alert System [8] i, według doniesień, ma zajmować się „dezinformacją w odniesieniu do priorytetów polityki zagranicznej RP” [9]. Brakuje jednak oficjalnych informacji na temat powołania grupy oraz celów i sposobów jej funkcjonowania. Ponadto w obrębie MSZ funkcjonuje również Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej. Według informacji na stronie internetowej MSZ „dyplomacja publiczna” wykorzystuje mechanizmy z zakresu soft power i jest definiowana jako „działania o charakterze strategicznym, koordynacyjnym i wykonawczym, które poprzez kształtowanie postaw społecznych i opinii publicznej za granicą mają na celu uzyskanie zrozumienia i poparcia dla polskiej racji stanu i polityki zagranicznej RP”.

W aktywności z zakresu komunikacji strategicznej włączają się m.in. także przedstawiciele Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Za działania na odcinku INFOOPS i PSYOPS odpowiadają natomiast komórki bezpośrednio wchodzące w skład struktury militarnej.

Na wzmiankę zasługuje także rola utworzonych w 2015 roku Wojsk Obrony Terytorialnej (WOT). W ramach Terytorialsów funkcjonuje Oddział Komunikacji Strategicznej WOT. Jak podaje Remigiusz Żuchowski (Siły Zbroje RP): „Wojska Obrony Terytorialnej od momentu pojawienia się pierwszych decyzji dotyczących ich formowania, rozpoczęły aktywne działania antydezinformacyjne” [10]. Włączenie WOT w działania z zakresu komunikacji strategicznej wydaje się być jednak rozwiązaniem mogącym budzić kontrowersje ze względu na ochotniczy i terytorialny charakter tego rodzaju Sił Zbrojnych.

Polska angażuje się ponadto w międzynarodowe przedsięwzięcia działające na polu komunikacji strategicznej. Należą do nich przede wszystkim zespół zadaniowy East StratCom Task Force przy Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych oraz Centrum Eksperckie NATO ds. Komunikacji Strategicznej (NATO StratCom COE).

 

Tekst jest częścią projektu „Strategic communication: A comparison of Czech and Polish perspectives" wspieranego przez Forum Czesko-Polskie przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej. Projekt jest realizowany we współpracy Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji (CAPD) i Prague Security Studies Institute (PSSI).

 

Marta Kowalska, Szymon Wigienka

 

[1] W dokumencie znalazła się następująca definicja komunikacji strategicznej: „synteza działań informacyjnych danego podmiotu strategicznego (np. państwa, sojuszu, koalicji) ukierunkowanych na kształtowanie poglądów, ocen, opinii itp. oraz decyzji innych podmiotów z otoczenia strategicznego (podległych, współdziałających, neutralnych, konkurujących, wrogich) w sposób korzystny dla własnych interesów strategicznych. Realizowana jest poprzez aktywność w takich obszarach, jak: dyplomacja publiczna, komunikacja społeczna, operacje informacyjne oraz operacje psychologiczne”. Zob. https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/Projekt_Doktryny_Bezpieczenstwa_Informacyjnego_RP.pdf.

[2] https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,MINISLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczenstwa.html

[3] http://www.dz.urz.mon.gov.pl/zasoby/dziennik/pozycje/tresc-aktow/pdf/2014/07/Poz._236_dec._Nr_284.pdf

[4] NATO Strategic Communications Policy, 2009.

[5] https://www.stratcomcoe.org/improving-nato-strategic-communications-terminology

[6] http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19960940426

[7] http://www.dz.urz.mon.gov.pl/zasoby/dziennik/pozycje/tresc-aktow/pdf/2018/04/Poz._38_zarz._Nr_5.pdf

[8] Rapid Alert System, ustanowiony zgodnie z założeniami Action Plan against Disinformation, to unijne przedsięwzięcie, które ma ułatwiać „organom UE i państwom członkowskim codzienną wymianę informacji dotyczących szeregu przypadków dezinformacji oraz związanych z nimi tendencji”. Zob. https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/action_plan_against_disinformation.pdf, https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/ras_factsheet_march_2019_0.pdf.

[9] https://www.pap.pl/europap/493767%2Cwalka-z-rosyjska-dezinformacja-w-ue.html

[10] http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-79975794-a1fe-4d8e-a5dd-6ec0c15e7790/c/BTiP_2017_3_15_Zuchowski.pdf