Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej: NATO i Białoruś, wrzesień 2020-luty 2021 r.
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 31.08.2020-14.02.2021 r.
Poniżej prezentowane są wyniki cząstkowe monitoringu, przeprowadzonego przez Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji w ramach projektu „Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej” i realizowanego w okresie 03.08.2020-28.02.2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: NATO i Białoruś
Zakres czasowy: 31.08.2020-14.02.2021 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 176627, w tym ria.ru – 128308 (w ujęciu miesięcznym: wrzesień – 21319, październik – 28222, listopad – 23088, grudzień – 26217, styczeń 2021 r. – 18935, luty – 10527), rbc.ru – 17615 (w ujęciu miesięcznym wrzesień – 3075, październik – 4015, listopad – 3196, grudzień – 3358, styczeń 2021 r. – 2521, luty – 1450), russian.rt.com – 30704 (w ujęciu miesięcznym wrzesień – 5118, październik – 6367, listopad – 5387, grudzień – 6336, styczeń 2021 r. – 4961, luty – 2535). Najwięcej opublikowanych wiadomości odnotowano w październiku 2020 r., najmniej – w styczniu 2021 r.
Łączna liczba wiadomości na temat NATO w monitorowanych mediach: 1085, w tym ria.ru – 740, rbc.ru – 113, russian.rt.com – 232. Wiadomości o NATO stanowiły łącznie 0,6% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 0,6% – rbc.ru i 0,8% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie nieco ponad 0,6% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach podczas przeprowadzonego monitoringu mediów. Najwięcej wiadomości o NATO opublikowano w grudniu 2020 r. – 274, najmniej – 122 – we wrześniu 2020 r.
Łączna liczba wiadomości na temat Białorusi w monitorowanych mediach: 1653, w tym ria.ru – 1362, rbc.ru – 71, russian.rt.com – 220. Wiadomości o Białorusi stanowiły łącznie 1,1% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 0,4% – rbc.ru i 0,7% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie ponad 0,9% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach podczas przeprowadzonego monitoringu mediów. Najwięcej wiadomości o Białorusi opublikowano we wrześniu 2020 r. – 795, najmniej – 80 – w styczniu 2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Informacje pojawiające się w kontekście Białorusi można podzielić na trzy części:
1. Informacje o sytuacji wewnętrznej Białorusi skierowane do społeczeństwa rosyjskiego,
2. Przekaz skierowany do rosyjskojęzycznych odbiorców z Białorusi,
3. Informacje kierowane jednocześnie do obu grup odbiorców, dotyczące bezpieczeństwa, stabilności i współpracy Rosji i Białorusi.
W badanym okresie, media rosyjskie starały się podkreślić ogromną wartość współpracy obu państw we wszystkich możliwych dziedzinach, a Rosję przedstawiać jako obrońcę stabilności i suwerenności Białorusi. Rosja była propagowana jako protektor Białorusi na arenie międzynarodowej (przed agresją NATO), ale również wewnętrznie, w kontekście stabilności życia społecznego (wsparcie narodu w walce z archaicznym systemem).
W tym czasie pojawiło się niewiele wzmianek o współpracy militarnej Białorusi i Rosji, ale kilka informacji wskazywało, że była ona zacieśniania.
Ważnym tematem propagandowo było przekazanie Białorusi jako pierwszemu państwu na świecie szczepionki Sputnik V. Tematyka Covid-19 w relacjach obu państw miała charakter doniesień w przeważającej mierze pozytywnych – otwarcie granic, dostawa szczepionki, współpraca naukowa oraz wsparcie Rosji.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Poniżej przedstawiamy kilka najważniejszych mechanizmów i technologii wykorzystywanych przez monitorowane media rosyjskie na przykładzie tematu białoruskiego:
- Tubą rezonującą przekaz byli przede wszystkim politycy rosyjscy, w szczególności sam W. Putin. Powoływanie się na oficjalnych przedstawicieli Rosji miało za zadanie wzmocnienie przekazu. Szczególnie poprzez cytowania czy powoływanie się na wypowiedzi W. Putina, które są traktowane jako doktryny, a nawet „prawdy objawione”.
- Retoryka jedynego racjonalnego wyboru. Przekazywane były informacje o ogromnym długu Białorusi wobec Rosji, co wydawało się być powiązane z retoryką „jedynego racjonalnego wyboru” dla Białorusi jakim jest bliska współpraca lub połączenie się z Rosją.
- Od października 2020 r. mocno budowany był mechanizm, który można określić jako „stabilizacja od góry”. Jego charakterystyka opierała się na narzuceniu retoryki dyskursu i działań w kierunku powrotu do normalności czy też stabilizacji, pokazanie działań i stawianie deklaracji politycznych mających sugerować, że protesty się wygaszają pomimo wciąż dużej aktywności społecznej.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
W przekazie o relacjach Rosja – NATO, FR była pokazywana jako oblężona twierdza, która musi się bronić przed agresją Zachodu, ofiara nieczystej gry. Wg badanych mediów przyczyną takiego stanu rzeczy jest zachodnia rusofobia, widziana jako paniczny strach i jednocześnie nienawiść wobec państwa rosyjskiego.
- Pod koniec 2020 r. media zaczęły podkreślać strategiczne znaczenie Białorusi w stosunku do Rosji i jej relacji z NATO. Dodatkowo łączono sferę bezpieczeństwa Rosji i Białorusi. Techniką powszechnie stosowaną była dyskredytacja, często połączona z wyśmiewaniem oponentów np. członków administracji Joe Bidena czy też A. Nawalnego i związanych z nim protestujących.
- Podczas całego monitoringu widoczna była retoryka neo-zimnowojenna związana z takimi hasłami jak: wyścig zbrojeń, wojna atomowa, spirala zbrojeń, układ bipolarny.
- Z perspektywy mediów Rosja była przedstawiana jako „twórca i gwarant pokoju”, podczas gdy USA i NATO – jako podżegacz i destabilizator.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Podczas badanego okresu rosyjskie media podkreślały zacieśnianie się pierścienia presji NATO wskazując na agresywne i/lub prowokujące działania Sojuszu w bezpośrednim sąsiedztwie Rosji. Znaczna część artykułów pokazywała tarcia wewnątrz NATO pokazując, że kolektywna obrona sojuszu to tylko złudzenie.
W tym czasie Ukraina był opisywana jako koń trojański Zachodu wobec Rosji i obszaru postradzieckiego. Głównym tematem zapalnym nie była jednak wojna na wschodzie Ukrainy, a kwestia rosyjskiej bazy na Krymie, możliwość szkolenia i ćwiczeń wspólnych dla NATO i Rosji. Przekaz sugerował również, że Ukraina przyspieszyła w drodze do integracji z NATO, co zagraża Rosji.
Temat uzbrojenia, nowych broni, sprzętu wojskowego etc. był widoczny w każdym z monitorowanych tygodni.
Odnosił się on w większości do pochwał nad wyższością rozwiązań rosyjskich nad natowskimi. Jednakże nie chodziło wyłącznie o rozwiązania nowe, które wchodzą lub wejdą do służby. Mowa była również o broni z okresu ZSRR, która mimo wieku, wg Rosjan wciąż jest lepsza od tej produkowanej na Zachodzie (propaganda sukcesu).
Ważnym tematem, który można było zaobserwować każdego miesiąca monitoringu były prowokacje zbrojne obu stron, a więc wzajemne próby naruszenia granic i śledzenie jednostek wojskowych Rosja-NATO. W doniesieniach medialnych często pojawiał się temat naruszenia granicy bądź, postrzeganego jako niebezpieczne, koncentrowania wojsk wzdłuż granicy. Rosja starała się zaprezentować jako równego gracza z USA i współmiernego przeciwnika w stosunku do NATO, a przy tym podkreślając, że jej działalność ma charakter pokojowy. Działania związane z militaryzacją czy użyciem siły zbrojnej są wg strony rosyjskiej jedynie odpowiedzią na agresywne zachowania Sojuszu. Informacje te nie miały odniesień do relacji politycznych, ale ich charakter mógł być nakierowany na pokazanie kruchości relacji Rosji i NATO.
Monitoring i analizę przeprowadził: dr Karol Kwietniewski
Koordynacja projektu i redakcja: Marta Kowalska
Opracowanie graficzne i redakcja: Katarzyna Rogala
PRZECZYTAJ CAŁY RAPORT: Ten artykuł jest częścią raportu „Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej: wizerunek Polski, NATO, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii, krajów bałtyckich i Białorusi w rosyjskich mediach online”.
Zobacz powiązane:
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 03-30.08.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 31.08-27.09.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 28.09-01.11.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 02-29.11.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 30.11.2020-03.01.2021 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 04-31.01.2021 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 01-21.02.2021 r.
Publikacja jest częścią projektu „Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej”. Projekt został zrealizowany we współpracy Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji (CAPD) oraz Open Information Partnership (OIP). Publikacja wyraża jedynie poglądy autorów i nie powinna być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Open Information Partnership. Publikacja stanowi wkład w debatę publiczną.