Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej: Raport końcowy
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r.
Poniżej prezentowane są wyniki monitoringu, przeprowadzonego przez Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji w ramach projektu „Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej” i realizowanego w okresie 03.08.2020-28.02.2021 r.
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03-30.08.2020 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 03-30.08.2020 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 27039, w tym ria.ru – 19057 (w ujęciu tygodniowym od 4468 do 5405 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 3152 (w ujęciu tygodniowym od 771 do 812), russian.rt.com – 4830 (w ujęciu tygodniowym od 1146 do 1290).
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1760, w tym ria.ru – 875, rbc.ru – 457, russian.rt.com – 428. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 4,6% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 14,5% – rbc.ru i 8,9% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 6,5% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach w sierpniu 2020 r. Odnotowano miesiąc z najwyższym procentowym udziałem wiadomości dotyczących badanych tematów we wszystkich opublikowanych wiadomościach podczas przeprowadzonego monitoringu mediów.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1760, w tym na temat Polski – 527 (co stanowi 1,9% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach w sierpniu 2020 r.), Unii Europejskiej – 475 (1,8%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 402 (1,5%), Wielkiej Brytanii – 356 (1,3%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 31.08-27.09.2020 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 31.08-27.09.2020 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 29512, w tym ria.ru – 21319 (w ujęciu tygodniowym od 5065 do 5428 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 3075 (w ujęciu tygodniowym od 710 do 827), russian.rt.com – 5118 (w ujęciu tygodniowym od 1250 do 1304). Odnotowano wzrost ogólnej liczby publikowanych wiadomości w porównaniu do sierpnia 2020 r.
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1834, w tym ria.ru – 930, rbc.ru – 508, russian.rt.com – 396. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 4,4% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 16,5% – rbc.ru i 7,7% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 6,2% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach we wrześniu 2020 r. Odnotowano wzrost ogólnej liczby wiadomości dotyczących monitorowanych tematów, przy jednoczesnym spadku procentowego udziału we wszystkich opublikowanych wiadomościach w porównaniu do ubiegłego miesiąca. We wrześniu 2020 r. odnotowano najwyższą liczbę łącznie opublikowanych wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1834, w tym na temat Unii Europejskiej – 542 (co stanowi 1,8% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach we wrześniu 2020 r.), Wielkiej Brytanii – 522 (1,8%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 426 (1,4%), Polski – 344 (1,2%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 28.09-01.11.2020 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 28.09-01.11.2020 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 38604, w tym ria.ru – 28222 (w ujęciu tygodniowym od 5406 do 5851 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 4015 (w ujęciu tygodniowym od 782 do 839), russian.rt.com – 6367 (w ujęciu tygodniowym od 1009 do 1389). Odnotowano wzrost ogólnej liczby publikowanych wiadomości w porównaniu do września 2020 r. oraz najwyższą miesięczną liczbę łącznie opublikowanych wiadomości podczas przeprowadzonego monitoringu mediów.
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1651, w tym ria.ru – 825, rbc.ru – 378, russian.rt.com – 448. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 2,9% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 9,4% – rbc.ru i 7,0% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 4,3% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach w październiku 2020 r. Odnotowano spadek ogólnej liczby wiadomości dotyczących monitorowanych tematów, zarówno w ujęciu liczbowym, jak i procentowego udziału we wszystkich opublikowanych wiadomościach w porównaniu do ubiegłego miesiąca.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1651, w tym na temat Unii Europejskiej – 611 (co stanowi 1,6% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach w październiku 2020 r.), Wielkiej Brytanii – 504 (1,3%), Polski – 275 (0,7%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 261 (0,7%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 02-29.11.2020 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 02-29.11.2020 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 31671, w tym ria.ru – 23088 (w ujęciu tygodniowym od 5656 do 5849 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 3196 (w ujęciu tygodniowym od 743 do 866), russian.rt.com – 5387 (w ujęciu tygodniowym od 1317 do 1367). Odnotowano spadek ogólnej liczby publikowanych wiadomości w porównaniu do października 2020 r.
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1026, w tym ria.ru – 536, rbc.ru – 242, russian.rt.com – 248. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 2,3% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 7,6% – rbc.ru i 4,6% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 3,2% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach w listopadzie 2020 r. Odnotowano spadek ogólnej liczby wiadomości dotyczących monitorowanych tematów, zarówno w ujęciu liczbowym, jak i procentowego udziału we wszystkich opublikowanych wiadomościach w porównaniu do ubiegłego miesiąca. W listopadzie 2020 r. odnotowano najniższą liczbę łącznie opublikowanych wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1026, w tym na temat Wielkiej Brytanii – 343 (co stanowi 1,1% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach w listopadzie 2020 r.), Unii Europejskiej – 323 (1,0%), Polski – 217 (0,7%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 144 (0,5%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 30.11.2020-03.01.2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 30.11.2020-03.01.2021 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 35911, w tym ria.ru – 26217 (w ujęciu tygodniowym od 3989 do 5819 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 3358 (w ujęciu tygodniowym od 473 do 734), russian.rt.com – 6336 (w ujęciu tygodniowym od 1130 do 1408). Odnotowano wzrost ogólnej liczby publikowanych wiadomości w porównaniu do listopada 2020 r. Wyjątek stanowi ostatni tydzień grudnia, który tradycyjnie ze względu na przygotowania do okresu noworoczno-świątecznego w Rosji charakteryzuje się zmniejszoną aktywnością w mediach rosyjskich.
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1685, w tym ria.ru – 846, rbc.ru – 482, russian.rt.com – 357. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 3,2% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 10,6% – rbc.ru i 7,6% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 4,7% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach w grudniu 2020 r. Odnotowano wzrost ogólnej liczby wiadomości dotyczących monitorowanych tematów w porównaniu do listopada 2020 r.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1685, w tym na temat Wielkiej Brytanii – 836 (co stanowi 2,3% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach w grudniu 2020 r.), Unii Europejskiej – 505 (1,4%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 182 (0,5%), Polski – 162 (0,5%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 04-31.01.2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 04-31.01.2021 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 26417, w tym ria.ru – 18935 (w ujęciu tygodniowym od 3412 do 5327 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 2521 (w ujęciu tygodniowym od 428 do 719), russian.rt.com – 4961 (w ujęciu tygodniowym od 898 do 1372). Odnotowano spadek ogólnej liczby publikowanych wiadomości w porównaniu do grudnia 2020 r. Pierwszy tydzień stycznia, podobnie jak ostatni tydzień grudnia, tradycyjnie ze względu na okres noworoczno-świąteczny w Rosji charakteryzuje się zmniejszoną aktywnością w mediach rosyjskich. W styczniu 2021 r. odnotowano najniższą miesięczną liczbę wiadomości opublikowanych podczas przeprowadzonego monitoringu mediów.
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1183, w tym ria.ru – 582, rbc.ru – 274, russian.rt.com – 327. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 3,1% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 10,9% – rbc.ru i 6,6% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 4,5% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach w styczniu 2021 r. Odnotowano spadek ogólnej liczby wiadomości dotyczących monitorowanych tematów, zarówno w ujęciu liczbowym, jak i procentowego udziału we wszystkich opublikowanych wiadomościach w porównaniu do ubiegłego miesiąca.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1183, w tym na temat Wielkiej Brytanii – 503 (co stanowi 1,9% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach w styczniu 2021 r.), Unii Europejskiej – 427 (1,6%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 146 (0,6%), Polski – 107 (0,4%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 01-21.02.2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: Polska, Unia Europejska, Wielka Brytania, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia)
Zakres czasowy: 01-21.02.2021 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 21935, w tym ria.ru – 15807 (w ujęciu tygodniowym od 5226 do 5301 wiadomości tygodniowo), rbc.ru – 2211 (w ujęciu tygodniowym od 710 do 761), russian.rt.com – 3917 (w ujęciu tygodniowym od 1257 do 1382). Odnotowano wzrost ogólnej liczby publikowanych wiadomości w ujęciu tygodniowym w porównaniu do stycznia 2021 r.
Łączna liczba wiadomości na temat Polski, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) w monitorowanych mediach: 1183, w tym ria.ru – 599, rbc.ru – 253, russian.rt.com – 327. Wiadomości o Polsce, Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii i krajach bałtyckich stanowiły łącznie 3,8% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 11,4% – rbc.ru i 8,5% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie 5,4% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach w lutym 2021 r. Liczba wiadomości dotyczących badanych tematów pozostała na tym samym poziomie, przy jednoczesnym wzroście procentowego udziału we wszystkich opublikowanych wiadomościach w porównaniu do ubiegłego miesiąca.
Łączna liczba monitorowanych wiadomości: 1183, w tym na temat Unii Europejskiej – 585 (co stanowi 2,7% wszystkich wiadomości opublikowanych w monitorowanych mediach w lutym 2021 r.), Wielkiej Brytanii – 271 (1,2%), krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy, Estonii) – 172 (0,8%), Polski – 155 (0,7%).
Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 31.08.2020-14.02.2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Analiza ilościowa:
Monitorowane media: ria.ru, rbc.ru, russian.rt.com
Zakres tematyczny: NATO i Białoruś
Zakres czasowy: 31.08.2020-14.02.2021 r.
Łączna liczba wiadomości opublikowanych na ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com: 176627, w tym ria.ru – 128308 (w ujęciu miesięcznym wrzesień – 21319, październik – 28222, listopad – 23088, grudzień – 26217, styczeń 2021 r. – 18935, luty – 10527), rbc.ru – 17615 (w ujęciu miesięcznym wrzesień – 3075, październik – 4015, listopad – 3196, grudzień – 3358, styczeń 2021 r. – 2521, luty – 1450), russian.rt.com – 30704 (w ujęciu miesięcznym wrzesień – 5118, październik – 6367, listopad – 5387, grudzień – 6336, styczeń 2021 r. – 4961, luty – 2535). Najwięcej opublikowanych wiadomości odnotowano w październiku 2020 r., najmniej – w styczniu 2021 r.
Łączna liczba wiadomości na temat NATO w monitorowanych mediach: 1085, w tym ria.ru – 740, rbc.ru – 113, russian.rt.com – 232. Wiadomości o NATO stanowiły łącznie 0,6% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 0,6% – rbc.ru i 0,8% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie nieco ponad 0,6% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach podczas przeprowadzonego monitoringu mediów. Najwięcej wiadomości o NATO opublikowano w grudniu 2020 r. – 274, najmniej – 122 – we wrześniu 2020 r.
Łączna liczba wiadomości na temat Białorusi w monitorowanych mediach: 1653, w tym ria.ru – 1362, rbc.ru – 71, russian.rt.com – 220. Wiadomości o Białorusi stanowiły łącznie 1,1% wszystkich wiadomości opublikowanych na ria.ru, 0,4% – rbc.ru i 0,7% – russian.rt.com. Wiadomości te stanowiły łącznie ponad 0,9% wszystkich wiadomości opublikowanych na badanych portalach podczas przeprowadzonego monitoringu mediów. Najwięcej wiadomości o Białorusi opublikowano we wrześniu 2020 r. – 795, najmniej – 80 – w styczniu 2021 r.
PODSUMOWANIE: Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Wizerunek Polski w rosyjskich mediach online (na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r.)
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Dominującym tematem monitoringu dotyczącego Polski w pierwszym okresie była sytuacja na Białorusi po wyborach prezydenckich z sierpnia 2020 r. Liczne wypowiedzi białoruskiego prezydenta A. Łukaszenki oraz urzędników białoruskiego aparatu władzy cytowane przez rosyjskie media dotyczyły m.in. rzekomej roli Polski i krajów bałtyckich w inspiracji białoruskich protestów. W późniejszym okresie A. Łukaszenko sugerował, że NATO zwiększa swoją obecność wojskową w Polsce i na Litwie, a sama Polska planuje zająć obwód grodzieński.
Inne tematy związane z Polską, szeroko omawiane w rosyjskich mediach:
Polska wciąż ukazywana była według tradycyjnych schematów jako kraj rusofobiczny, bezpodstawnie upatrujący w Rosji zagrożenie, wspierany przez USA i NATO, dla własnych politycznych korzyści sabotujący „wyłącznie ekonomiczne” projekty takie jak Nord Stream 2. Obraz Polski kształtowany w rosyjskich mediach online był negatywny.
Wizerunek Unii Europejskiej w rosyjskich mediach online (na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r.)
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
W przypadku monitoringu artykułów odnoszących się do Unii Europejskiej dało się zauważyć większą powściągliwość mediów rosyjskich oraz rosyjskich oficjalnych przedstawicieli w stosunku do działań politycznych krajów UE.
Rosyjska przestrzeń informacyjna w temacie Unii Europejskiej charakteryzowała się dużym zróżnicowaniem zagadnień, którymi interesowały się media. Sprawy polityczne, gospodarcze i COVID-19 – to trzy główne obszary tematyczne.
W badanym okresie, wśród dominujących tematów można wymienić sytuację polityczną na Białorusi po wyborach prezydenckich, sprawę Aleksieja Nawalnego oraz kwestię budowy Nord Stream 2.
Ilościowo monitoring informacji wokół Unii Europejskiej obejmował znacznie większą liczbę artykułów tygodniowo, niż w przypadku np. Polski, co świadczy także o znacznym zainteresowaniu rosyjskich mediów kwestią stosunków z UE oraz sytuacją wewnętrzną w krajach UE.
Ważnym wątkiem było budowanie wizerunku Rosji jako kluczowego gracza na arenie europejskich stosunków międzynarodowych i podkreślanie, że to europejscy liderzy – E. Macron i A. Merkel szukają kontaktu z W. Putinem w sprawie stabilizacji sytuacji na Białorusi. Nieodmiennie rosyjska dyplomacja powoływała się na prawo międzynarodowe i podkreślała, że Rosja stoi na straży porządku międzynarodowego w tym suwerenności państw.
Wizerunek krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy i Estonii) w rosyjskich mediach online (na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r.)
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Media rosyjskie poprzez swoje narracje często uderzały w państwa bałtyckie. W przekazie medialnym przedstawiano je jako miejsce odradzania się faszyzmu i rozpowszechnionej rusofobii. Narracje prokremlowskie starały się wpływać na mentalność mieszkańców tych państw, kwestie wewnętrzne, a także politykę zagraniczną ich władz. Podejmowane działania były szeroko zakrojone i zróżnicowane w zależności od obszaru tematycznego czy państwa. Ich głównym celem było generowanie chaosu, pogłębianie polaryzacji społecznej, obniżanie zaufania społecznego do instytucji państwowych, a w szerszym wymiarze także do organizacji międzynarodowych i instytucji integracyjnych państw Zachodu. Dynamika tych działań dodatkowo wzrosła w czasie pandemii – wskazując na nieskuteczność Zachodu w walce z kryzysem czy rozpowszechnianiem teorii spiskowych. Media rosyjskie manipulowały informacjami, przedstawiały dane niepełne, w nieproporcjonalnej skali czy fałszywym kontekście.
Główne narracje:
- Rosja oskarżała władze państw bałtyckich o cenzurę i blokowanie rosyjskich mediów, dyskryminację mniejszości rosyjskojęzycznych czy też niesłuszne prowadzenie śledztw wobec rosyjskojęzycznych dziennikarzy. Kraje bałtyckie były też oskarżane przez Kreml o naruszenie swobody wypowiedzi, łamanie praw obywatelskich i demokratycznych wartości oraz celową dyskredytację Rosji i rosyjskich mediów.
- Narracje antyunijne czy antynatowskie były stałą oddziaływania informacyjnego Rosji wobec państw bałtyckich w celu osłabienia więzów integrujących państwa Sojuszu Północnoatlantyckiego czy Unii Europejskiej. Zadaniem takich narracji było kształtowanie i wzmacnianie poglądów eurosceptycznych grupy docelowej oraz rozbicie spójności politycznej obu organizacji.
- Głównymi celami rosyjskiej dezinformacji w badanym okresie było tworzenie negatywnego obrazu Zachodu – przede wszystkim wykazywanie słabości Unii i Sojuszu Północnoatlantyckiego wraz z tezą, że bycie ich członkiem jest dla państw bałtyckich niekorzystne.
- Rosja gloryfikowała również sowiecką przeszłość tych państw i podkreślała ich „upadek” wraz z wejściem w zachodnie struktury.
Działania dezinformacyjne miały na celu podważanie zaufania do władz i ich dyskredytowanie, podsycanie konfliktów, promowanie rosyjskiej narracji o wyższości moralnej Rosji nad Zachodem, rozpowszechnianie teorii spiskowych. W kontekście międzynarodowym celem miało być też podważenie autorytetu instytucji zachodnich, tj. UE i NATO.
Wizerunek Wielkiej Brytanii w rosyjskich mediach online (na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 03.08.2020-21.02.2021 r.)
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Wraz z początkiem rozpowszechniania się koronawirusa na świecie, w rosyjskich mediach można było obserwować narastającą rosyjską dezinformację i propagandę na ten temat. Dezinformacja w rosyjskiej przestrzeni medialnej dotyczyła przede wszystkim pochodzenia koronawirusa, skuteczności szczepionek opracowywanych w różnych krajach, sposobów leczenia choroby czy samodiagnozowania. Jawne dezinformowanie społeczeństw miało za zadanie doprowadzać do obniżenia zaufania obywateli wobec władzy danego państwa, w efekcie czego miało potęgować atmosferę zagrożenia.
W celu wzmocnienia braku społecznego zaufania rosyjskie media rozpowszechniały również liczne teorie spiskowe na temat szczepień. Według jednej z teorii, rola szczepionki sprowadzała się do wzmocnienia kontroli nad społeczeństwem m.in. przy pomocy mikroczipowania, a nawet zmniejszenie populacji świata poprzez wprowadzenie masowego szczepienia.
Z drugiej strony narracje o zarejestrowanej w Rosji szczepionce na koronawirusa pojawiały się najczęściej w kontekście propagowania tego preparatu jako panaceum oraz dyskredytacji państw zachodnich.
Zidentyfikowaliśmy konsekwentnie prowadzoną kampanię dezinformacyjną odnośnie dużego zainteresowania Sputnikiem V na świecie, wskazującą potencjalnych odbiorców w krajach Ameryki Łacińskiej, byłego ZSRR, Bliskiego Wschodu i Azji, Europy Środkowo-Wschodniej, czy pozaunijnej części Bałkan.
Jednym z przykładów takiej kampanii była próba dyskredytacji zachodnich firm farmaceutycznych. W rosyjskich mediach pojawiła się narracja, że rosyjska szczepionka Sputnik V jest najskuteczniejszą szczepionką przeciw COVID-19 na świecie, a Rosja jest liderem w tym obszarze. Przy tym rosyjskie media rozpowszechniały teorię, że krytykowanie ich preparatu w państwach zachodnich wynika wyłącznie z powodów politycznych i ekonomicznych, a nie naukowych.
Wizerunek Białorusi w rosyjskich mediach online (na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 31.08.2020-14.02.2021 r.)
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Informacje pojawiające się w kontekście Białorusi można podzielić na trzy części:
1. Informacje o sytuacji wewnętrznej Białorusi skierowane do społeczeństwa rosyjskiego,
2. Przekaz skierowany do rosyjskojęzycznych odbiorców z Białorusi,
3. Informacje kierowane jednocześnie do obu grup odbiorców, dotyczące bezpieczeństwa, stabilności i współpracy Rosji i Białorusi.
W badanym okresie, media rosyjskie starały się podkreślić ogromną wartość współpracy obu państw we wszystkich możliwych dziedzinach, a Rosję przedstawiać jako obrońcę stabilności i suwerenności Białorusi. Rosja była propagowana jako protektor Białorusi na arenie międzynarodowej (przed agresją NATO), ale również wewnętrznie, w kontekście stabilności życia społecznego (wsparcie narodu w walce z archaicznym systemem).
W tym czasie pojawiło się niewiele wzmianek o współpracy militarnej Białorusi i Rosji, ale kilka informacji wskazywało, że była ona zacieśniania.
Ważnym tematem propagandowo było przekazanie Białorusi jako pierwszemu państwu na świecie szczepionki Sputnik V. Tematyka Covid-19 w relacjach obu państw miała charakter doniesień w przeważającej mierze pozytywnych – otwarcie granic, dostawa szczepionki, współpraca naukowa oraz wsparcie Rosji.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Poniżej przedstawiamy kilka najważniejszych mechanizmów i technologii wykorzystywanych przez monitorowane media rosyjskie na przykładzie tematu białoruskiego:
- Tubą rezonującą przekaz byli przede wszystkim politycy rosyjscy, w szczególności sam W. Putin. Powoływanie się na oficjalnych przedstawicieli Rosji miało za zadanie wzmocnienie przekazu. Szczególnie poprzez cytowania czy powoływanie się na wypowiedzi W. Putina, które są traktowane jako doktryny, a nawet „prawdy objawione”.
- Retoryka jedynego racjonalnego wyboru. Przekazywane były informacje o ogromnym długu Białorusi wobec Rosji, co wydawało się być powiązane z retoryką „jedynego racjonalnego wyboru” dla Białorusi jakim jest bliska współpraca lub połączenie się z Rosją.
- Od października 2020 r. mocno budowany był mechanizm, który można określić jako „stabilizacja od góry”. Jego charakterystyka opierała się na narzuceniu retoryki dyskursu i działań w kierunku powrotu do normalności czy też stabilizacji, pokazanie działań i stawianie deklaracji politycznych mających sugerować, że protesty się wygaszają pomimo wciąż dużej aktywności społecznej.
Wizerunek NATO w rosyjskich mediach online (na przykładzie artykułów opublikowanych przez ria.ru, rbc.ru i russian.rt.com w dniach 31.08.2020-14.02.2021 r.)
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
W przekazie o relacjach Rosja – NATO, FR była pokazywana jako oblężona twierdza, która musi się bronić przed agresją Zachodu, ofiara nieczystej gry. Wg badanych mediów przyczyną takiego stanu rzeczy jest zachodnia rusofobia, widziana jako paniczny strach i jednocześnie nienawiść wobec państwa rosyjskiego.
- Pod koniec 2020 r. media zaczęły podkreślać strategiczne znaczenie Białorusi w stosunku do Rosji i jej relacji z NATO. Dodatkowo łączono sferę bezpieczeństwa Rosji i Białorusi. Techniką powszechnie stosowaną była dyskredytacja, często połączona z wyśmiewaniem oponentów np. członków administracji Joe Bidena czy też A. Nawalnego i związanych z nim protestujących.
- Podczas całego monitoringu widoczna była retoryka neo-zimnowojenna związana z takimi hasłami jak: wyścig zbrojeń, wojna atomowa, spirala zbrojeń, układ bipolarny.
- Z perspektywy mediów Rosja była przedstawiana jako „twórca i gwarant pokoju”, podczas gdy USA i NATO – jako podżegacz i destabilizator.
Źródło: Opracowanie własne, Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji
Podczas badanego okresu rosyjskie media podkreślały zacieśnianie się pierścienia presji NATO wskazując na agresywne i/lub prowokujące działania Sojuszu w bezpośrednim sąsiedztwie Rosji. Znaczna część artykułów pokazywała tarcia wewnątrz NATO pokazując, że kolektywna obrona sojuszu to tylko złudzenie.
W tym czasie Ukraina był opisywana jako koń trojański Zachodu wobec Rosji i obszaru postradzieckiego. Głównym tematem zapalnym nie była jednak wojna na wschodzie Ukrainy, a kwestia rosyjskiej bazy na Krymie, możliwość szkolenia i ćwiczeń wspólnych dla NATO i Rosji. Przekaz sugerował również, że Ukraina przyspieszyła w drodze do integracji z NATO, co zagraża Rosji.
Temat uzbrojenia, nowych broni, sprzętu wojskowego etc. był widoczny w każdym z monitorowanych tygodni.
Odnosił się on w większości do pochwał nad wyższością rozwiązań rosyjskich nad natowskimi. Jednakże nie chodziło wyłącznie o rozwiązania nowe, które wchodzą lub wejdą do służby. Mowa była również o broni z okresu ZSRR, która mimo wieku, wg Rosjan wciąż jest lepsza od tej produkowanej na Zachodzie (propaganda sukcesu).
Ważnym tematem, który można było zaobserwować każdego miesiąca monitoringu były prowokacje zbrojne obu stron, a więc wzajemne próby naruszenia granic i śledzenie jednostek wojskowych Rosja-NATO. W doniesieniach medialnych często pojawiał się temat naruszenia granicy bądź, postrzeganego jako niebezpieczne, koncentrowania wojsk wzdłuż granicy. Rosja starała się zaprezentować jako równego gracza z USA i współmiernego przeciwnika w stosunku do NATO, a przy tym podkreślając, że jej działalność ma charakter pokojowy. Działania związane z militaryzacją czy użyciem siły zbrojnej są wg strony rosyjskiej jedynie odpowiedzią na agresywne zachowania Sojuszu. Informacje te nie miały odniesień do relacji politycznych, ale ich charakter mógł być nakierowany na pokazanie kruchości relacji Rosji i NATO.
Monitoring i analizę przeprowadzili: dr Karol Kwietniewski, Adam Błonowski, Bartosz Gralicki
Koordynacja projektu i redakcja: Marta Kowalska
Opracowanie graficzne i redakcja: Katarzyna Rogala
Zobacz powiązane:
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 03-30.08.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 31.08-27.09.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 28.09-01.11.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 02-29.11.2020 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 30.11.2020-03.01.2021 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 04-31.01.2021 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 01-21.02.2021 r.
- Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej w dniach 31.08.2020-14.02.2021 r.
Publikacja jest częścią projektu „Monitoring i analiza rosyjskiej przestrzeni informacyjnej”. Projekt został zrealizowany we współpracy Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji (CAPD) oraz Open Information Partnership (OIP). Publikacja wyraża jedynie poglądy autorów i nie powinna być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Open Information Partnership. Publikacja stanowi wkład w debatę publiczną.