Najpopularniejszym portalem społecznościowym Ukrainy był do tej poryVKontakte, na drugim miejscu znajdował się Facebook lub w zależności od rankingu – współdzielił swoją pozycję na podium wraz z portalemOdnoklassniki. Objęcie rosyjskich podmiotów sankcjami sektorowymi nie było motywowane presją społeczną. Choć aspekt polityczny jest istotny, to głównie chodziło o aspekt gospodarczy i bezpieczeństwa, a decyzja miałauderzyć finansowo w państwo-agresora oraz uniemożliwić zarabianie jego firmom na rynku ukraińskim.Istnieje jednak szereg poważnych zagrożeń dla państwa ukraińskiego, które wynikają z tej decyzji. 

9 maja br. Władimir Putin podpisał dekret „O strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Federacji Rosyjskiej na lata 2017-2030”. Głównym celem strategii wymienionym w dokumencie jest „stworzenie warunków dla kształtowania w Federacji Rosyjskiej społeczeństwa wiedzy”. Można jednak wnioskować, iż Rosja przygotowuje się do totalnej wojny informacyjnej ze światem zaplanowanej na wiele lat, a aspekt defensywny tej wojny będzie stanowił jej kluczową rolę.

Czerwcowa nowelizacja tzw. ustawy dekomunizacyjnej przyjęta przez Sejm RP dała początek nowej rosyjskiej kampanii informacyjnej przeciwko Polsce, której celem jest wpłynięcie na decyzję polskich władz w sprawie usunięcia symboli komunistycznych w kraju. Rosja wykorzystując szereg zabiegów manipulacyjnych, propagandowych i dezinformacyjnych, za pośrednictwem swojego MSZ, MON oraz mediów i sieci społecznościowych, manipuluje rosyjską oraz międzynarodową opinią publiczną. Stara się w ten sposób narzucić własną interpretację faktów historycznych, a przy okazji buduje negatywny wizerunek Polski w środowisku międzynarodowym.

W drugi weekend maja br. byliśmy świadkami największego w historii cyfrowego świata globalnego ataku hakerskiego wymierzonego bezpośrednio w serwery i urządzenia końcowe. Ilość zainfekowanych maszyn oraz straty jakie wygenerował przestój związany z cyberatakiem liczony jest w setkach tysięcy dolarów.

Atak był wymierzony głównie w sektor przemysłowy i instytucje publiczne, ale jak wynika z licznych informacji pojawiających się od tego czasu, w jego wyniku ucierpiało również wiele osób prywatnych. Oczywistym jest, że można było go uniknąć lub co najmniej zminimalizować skalę ataku. Nie miałby on bowiem tak dużego zasięgu, gdyby wszystkie komputery i serwery na świecie miały zainstalowane systemy z aktualnym wsparciem i poprawkami bezpieczeństwa oraz były odpowiednio zabezpieczone. Kolejnymi ważnymi aspektami ataku jest to, kto za niego odpowiada oraz na ile uda się zmodyfikować narzędzia wykradzione z NSA, a także jak bardzo może to wpłynąć na zarządzanie informacją w przestrzeni publicznej.

Publikujemy kolejny odcinek naszego podcastu #DEZINFO! W rozmowie z Iloną Poseliuzhną analizujemy wyniki monitoringu rosyjskiej przestrzeni informacyjnej, który przeprowadziliśmy w ramach projektu „Wzmacnianie zdolności do przeciwdziałania dezinformacji” (maj-grudzień 2021 r.). W kontekście najnowszych wydarzeń politycznych, jeszcze raz poruszyliśmy temat narracji, które pojawiały się w kontekście Białorusi w rosyjskich mediach głównego nurtu. 

W ramach projektu „Wzmacnianie zdolności do przeciwdziałania dezinformacji”, realizowanego przez Fundację Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji, przywsparciu National Endowment for Democracy (NED), przygotowaliśmy drugą serię odcinków naszego autorskiego podcastu #DEZINFO.

W najnowszych odcinkach poruszyliśmy tematy dotyczące propagandy i dezinformacji w kontekście przeprowadzonego przez nas monitoringu rosyjskiej i białoruskiej przestrzenii informacyjnej (maj-grudzień 2021). W badanym okresie skupiliśmy się na analizie artykułów, które pojawiały się w rosyjskojęzycznych mediach online w kontekście Polski, krajów bałtyckich, Białorusi i Rosji, ale podczas rozmów poruszyliśmy również temat wojny w Ukrainie i tego, w jaki sposób Rosja budowała negatywny wizerunek państwa ukraińskiego na kilka miesięcy przed rozpoczęciem swojej inwazji.

Do dialogu zaprosiliśmy analityków, którzy brali udział w naszym projekcie oraz specjalistów ze świata nauki. Ze względu na interdyscyplinarny i międzynarodowy charakter danego projektu, odcinki naszego podcastu powstawały w języku polskim lub angielskim, w zależności od języka, którym posługuje się zaproszony rozmówca. 

Zachęcamy do wysłuchania drugiej serii podcastu #DEZINFO!

Podcast 01. Polska w rosyjskich niszowych mediach online

Gościem podcastu była Olha Tarnavska – doktorantka Uniwersytetu Wrocławskiego, jej zainteresowania badawcze to rosyjska komunikacja strategiczna i propaganda w państwach Unii Europejskiej oraz polityka historyczna państw obszaru postradzieckiego.

YT:youtu.be/MjJH5ZRDInc

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/3SPVTVzyfre7kLaev0E8vM?si=3efd5ec18ff74651

Podcast 02. Białoruś w rosyjskich mediach głównego nurtu online

Gościem podcastu była Ilona Poseliuzhna – Przewodnicząca Forum Młodych Dyplomatów w Krakowie, autorka artykułów naukowych o cyfrowej propagandzie Rosji w USA, na Uniwersytecie Jagiellońskim bada rozwój i wdrożenie sztucznej inteligencji przez Unię Europejską.

YT:youtu.be/MZp8aX-bX-A

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/0y2behsPMwj6qzK2EGhqnw?si=6a47244faa9e4f38

Podcast 03. Russia in the Belarusian niche media

The guest of the podcast was Palina Shcherbava – Human Rights and Public International Law Specialist, currently working as a Human Rights Consultant at the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE).

YT:youtu.be/IrbbQT1q-Wk

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/5RiAT3ExGJWzejfXyeIRKo?si=3de478721bea4e5c

Podcast 04. Baltic states in the Russian niche media online

The guest of the podcast was Evija Djatkoviča – the Head of Belarus and East-Europe Program of the Center for Geopolitical Studies Riga. She is also an acting researcher at Riga Stradins University. She holds a master’s degree in diplomacy; her research interests include the EU’s Eastern Partnership countries, particularly Belarus, and regional security of the Baltic states, especially their hard and soft power relations with Russia. Formerly, Djatkovica worked in policy consulting, at the OSCE ODIHR and the Embassy of the Slovak Republic in Latvia.

YT:youtu.be/nTQT-_f-qXQ

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/3KIIhcqL4gACgKJ5tyB0t2?si=8d398ef9d4cb4f60

Podcast 05. Ukraine and Poland in the Russian media online

The guest of the podcast was Dr. Pavlo Kolotvin – Head of the non-governmental organization "Institute of Political Information" (IPI) based in Odessa, Ukraine. Coordinator of the INFOCRIME project in the south of Ukraine, Regional representative of all Ukrainian human and journalists rights, the Institute of Mass Information (IMI).

YT:youtu.be/snLsCLufYXA

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/3K4yF9QGUpqps7xJot2Keu?si=ea975ee482154bdc

Podcast 06. Białoruś w rosyjskich niszowych mediach online

Gościem podcastu był Zmicier Mickiewicz – dziennikarz Biełsat TV, redaktor wspólnego projektu Biełsat TV i TVP World “Eastern Europe Review”, analityk projektu Belarus Security Blog.

YT:youtu.be/bZcmDN8XPcM

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/4OouvO8DWI1ragPrKuUQa6?si=820534c1f4e24e70

Podcast 07. Networks of Russian propaganda in Poland

The guest of the podcast was Givi Gigitashvili, who is a Research Associate at Atlantic Council’s Digital Forensic Research Lab (DFRLab), where he researches influence operations and social media manipulation campaigns in Eastern Europe and South Caucasus countries. After working 2.5 years at the DFRLab’s Disinformation Research Unit in Tbilisi, Georgia, Givi has recently relocated to Warsaw, Poland and researches Russia’s information warfare against Ukraine. Before joining the DFRLab, Givi worked as an International Development Consultant.

YT:youtu.be/V4ZB148upUA

SPOTIFY:https://open.spotify.com/episode/1fSnLs48IDyyKEbMePz4o5?si=47b5167ce6a14824

Ten projekt został zrealizowany przez Fundację Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji w ramach projektu „Wzmacnianie zdolności do przeciwdziałania dezinformacji”, przy wsparciu National Endowment for Democracy (NED).

Weekendowa kampania astroturfingowa na Twitterze wydaje się być jednym z elementów rosyjskiej operacji specjalnej przeciwko Polsce, której celem jest destabilizacja życia społeczno-politycznego oraz marginalizacja kraju na arenie międzynarodowej. W ciągu niespełna dwóch dni polska przestrzeń informacyjna została pokryta wielowątkową narracją wymierzoną w społeczeństwo obywatelskie, środowiska pozarządowe oraz ukraińskie, a także opozycyjne i rządowe jednocześnie. Podjęcie i powielanie narzuconej narracji przez różne środowiska może świadczyć na korzyść skuteczności tej operacji oraz o niewielkiej świadomości polskiego państwa i społeczeństwa o zewnętrznych, wrogich działaniach propagandowo-dezinformacyjnych, a co za tym idzie ich znacznej podatności na te działania. Stanowią również próbę wpływania na procesy społeczno-polityczne w Polsce i stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa kraju.

Polskim redakcjom, indywidualnym dziennikarzom, blogerom, znanym postaciom życia publicznego czy organizacjom pozarządowym regularnie wysyłane są różne „sensacyjne” informacje. Polska nie jest tu wyjątkiem, bo podobne działania prowadzone są w innych państwach. Większość z nich nie pojawia się w mainstreamie. Ostatnie wycieki danych na temat działania rosyjskich służb specjalnych mogą jednak sprawić, że media będą bardziej podatne na pewne zagrożenia informacyjne.

Środowisko bezpieczeństwa każdego kraju podlega stałej transformacji, a wiele z kluczowych zmian to rzeczy bardziej subtelne, niż spektakularne. Jedną z nich mogą być skutki długotrwałego oddziaływania na przestrzeń informacyjną, ale i na podmioty ją kształtujące, z wykorzystaniem ich własnych podatności. Patrząc na pewne zjawiska zachodzące nad Wisłą zasadnym wydaje się pytanie o stopień rozchwiania polskiego ekosystemu informacyjnego. Trzeba też pamiętać, że kremlowscy propagandyści nie „wymyślają na nowo koła” – korzystają z tego, co jest. Jedna niefortunna wypowiedź polityka może zostać nie tylko wyrwana z kontekstu, ale i wykorzystana przeciwko nam samym.

Raport amerykańskiej firmy zajmującej się cyberbezpieczeństwem SafeGuard Cyber zbadał działania informacyjne w mediach społecznościowych w okresie od listopada 2018 do marca 2019 roku. Analizie poddano 3,5 mln postów zamieszczonych na serwisach Twitter, Facebook, Instagram oraz YouTube. Wynika z niej, że za wrogie działania odpowiadają trzy kategorie podmiotów: boty, trolle i aktorzy hybrydowi, tj. osoby wykorzystujący oprogramowanie do obsługi wielu kont jednocześnie. W odróżnieniu od wyborów prezydenckich w USA, w krajach europejskich wzmacniają oni istniejące przekazy i narracje, omijając media tradycyjne. Co więcej, około połowy populacji UE, tj. ok. 240 mln ludzi mogło zostać narażonych na treści publikowane i promowane w ramach rosyjskich kampanii dezinformacyjnych. Tak naprawdę jednak problem jest poważniejszy.

W dniu 23 czerwca br. odbędzie się konferencja pod tytułem "Rosyjska wojna dezinformacyjna przeciw Polsce i Europie" z udziałem przedstawicieli Fundacji Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji. Wydarzenie będzie miało miejsce w sali konferencyjnej Fundacji Centrum Prasowego dla Krajów Europy Środkowo-Wschodniej (ul. Nowy Świat 58 w Warszawie) i organizowane jest przez Instytut Europejskich Demokratów. Serdecznie zapraszamy!

Publikujemy najnowsze raporty cząstkowe, opracowane w ramach projektu „Wzmacnianie zdolności do zwalczania dezinformacji”. Są one efektem monitoringu rosyjskiej oraz białoruskiej przestrzeni informacyjnej przeprowadzonego w listopadzie oraz grudniu 2021 r. Badania wybranych mediów online zostały zrealizowane dzięki wsparciu National Endowment for Democracy. 

Czego możesz się dowiedzieć z wyników monitoringu przeprowadzonego w listopadzie i grudniu 2021 r.? 

Na nasze postrzeganie rzeczywistości składa się szereg procesów. Często nie zdajemy sobie sprawy nie tylko ze współczesnych mechanizmów oddziaływania informacyjnego i psychologicznego, ale i z faktu, że sami mamy złe nawyki korzystania z informacji. Polegając wyłącznie na tych samych źródłach, zwłaszcza wyprofilowanych ideologicznie, ułatwiamy algorytmom w sieci podsuwanie nam treści, które z czasem składają się na naszą własną bańkę informacyjną, zakłócając naszą percepcję. To, wraz z szeregiem mechanizmów psychologicznych, których nie zawsze jesteśmy świadomi, przekłada się nie tylko na nasze zachowania wyborcze, ale i wiele innych decyzji.

W ramach najnowszego projektu, realizowanego przez Fundację Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji, przy wsparciu NATO’s Public Diplomacy Division, powstał 3-odcinkowy podcast #DEZINFO.

Do interdyscyplinarnego dialogu zaprosiliśmy specjalistów ze świata nauki, z którymi poruszamy tematy dotyczące dezinformacji, propagandy oraz szeroko rozumianej roli środków masowego przekazu we współczesnym świecie. Liczymy na to, że przeprowadzone rozmowy pomogą lepiej zrozumieć procesy związane z konsumpcją informacji w bardzo dynamicznie zmieniającym się krajobrazie medialnym XXI wieku.

Aktywność ośrodków kremlowskiej propagandy oraz powiązanych z nią innych struktur państwowych jasno wskazuje, iż kolejne miesiące przyniosą eskalację wrogich Polsce działań w przestrzeni informacyjnej RP, ale i jej sąsiadów oraz sojuszników z Sojuszu Północnoatlantyckiego. Kontekst bieżących uwarunkowań geopolitycznych sugeruje, iż poza działaniami stricte dezinformacyjnymi, wzmacniane będą skoordynowane z nimi: a) komponenty je urealniające (organizacja rzeczywistych wydarzeń / akcji) oraz b) działalność operacyjna rosyjskich służb (wspieranie polityczne, organizacyjne oraz finansowe określonych struktur, podmiotów i jednostek oraz wzmocniona rekrutacja współpracowników i rozbudowa prorosyjskich sieci w Polsce, które docelowo mają wzmacniać wpływ na polską klasę polityczną i polskie społeczeństwo).

Niniejszy tekst stanowi część raportu pt. „Rosyjska wojna dezinformacyjna przeciwko Polsce”, opracowanego przez Fundację im. Kazimierza Pułaskiego we współpracy merytorycznej z Centrum Analiz Propagandy i Dezinformacji oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Raport został zaprezentowany 8 listopada br. podczas międzynarodowej konferencji Warszaw Security Forum.

Od lat coraz więcej miejsca w debacie publicznej zajmują kwestie związane z zagrożeniami wynikającymi z prowadzonej przez Rosję przeciwko całemu światu zachodniemu wojny informacyjnej, a mimo to świadomość i wiedza społeczeństw na ten temat pozostaje na niewystarczającym poziomie. Jest tak m.in. dlatego, że większość kwestii z nią związanych pozostaje w zaciszach gabinetów i kuluarów ministerstw spraw wewnętrznych i obrony, a nawet na poziomie NATO kwestie bezpieczeństwa informacyjnego traktowane są rozdzielnie od kwestii cyberbezpieczeństwa, chociaż większość wrogich operacji prowadzona jest w cyberprzestrzeni. Czy to na pewno właściwy kierunek?

Początek pandemii COVID-19 spowodował ogólnoświatowy wzrost informacji na tematy związane ze zdrowiem i szczepieniem. Wraz z początkiem rozpowszechniania się koronawirusa na świecie, w rosyjskich mediach można obserwować narastającą propagandę i dezinformację na ten temat. Wynikiem monitoringu rosyjskiej przestrzeni informacyjnej pod kątem występowania w niej informacji o Wielkiej Brytanii jest identyfikacja kampanii informacyjnej i dezinformacyjnej na temat pandemii COVID-19 i szczepionki przeciwko koronawirusowi. Dezinformacja w rosyjskiej przestrzeni medialnej dotyczy przede wszystkim pochodzenia koronawirusa oraz skuteczności szczepionek opracowywanych w różnych krajach.

Na początku 2022 roku powstała pierwsza seria podcastu traktującego o propagandzie i dezinformacji w mediach, o nazwie #DEZINFO. W ramach przypomnienia, przygotowaliśmy transkrypcję fragmentów najciekawszych wypowiedzi naszych gości.

W jaki sposób media kształtują nasz światopogląd? Czy na portalach społecznościowych jesteśmy bardziej narażeni na propagandę i dezinformację niż w mediach tradycyjnych? Jak będą wyglądały środki masowego przekazu w przyszłości?